Mahamudra
i Sześć Jog Naropy są kwintesencją buddyzmu tybetańskiego tradycji Kagju. Sześć Jog, zwanych też Sześcioma Dharmami(tyb. naro cie druk), to techniki
medytacyjne, które - w określonych etapach praktyki i przy zachowaniu pewnych warunków – wspierają praktykę mahamudry. Praktykuje się je podczas procesu spełniania (tyb.
dzogrim)anuttara joga tantr, takich jak Guhjasamadża, Hewadżra, Czakrasamwara,
Kalaczkra i inne.
Tradycja
Kagju
Tilopa(988-1069),
pierwszy guru linii Kagju, otrzymywał nauki Sześciu Jog od różnych nauczycieli.
Nauki o Iluzorycznym Ciele i Wyrzucaniu Świadomości otrzymał od Nagardżuny,
nauki o Jodze Snów i Stanie Bardo otrzymał od Czarjapy, nauki o Przejrzystym
Świetle otrzymał od Lawapy(Dombupa), a nauki o Tummo(„psychicznym cieple”) od jogini Sumati(Sudhagini). Ponieważ te
cztery ustne tradycje połączyły się w jedną, linia Tilopy stała się znana jako
Kagju*. Naropa(1016-1100)otrzymał przekaz Sześciu Jog od Tilopy. On i jego
siostra Niguma nauczali tych praktyk tak szeroko, że stały się znane jako Sześć
Jog Naropy i Sześć Jog Nigumy; obie te wersje są wciąż zachowane w naukach
Kagju.
Do
Tybetu przeniósł je Marpa Tłumacz(1012-1097), a dzięki jego wybitnemu uczniowi,
świętemu poecie Milarepie(1040-1123), rozprzestrzeniły się one na wszystkie
podszkoły Kagju. Przez ostatnie tysiąc
lat nauki te były gorliwie strzeżone i przekazywane w sekrecie. Nadal zachowane
są w pierwotnej formie, jako ustny przekaz dawany jedyie tym, którzy przejdą
przez dokładne przygotowania. Dzięki temu praktyki nie mogą zostać
zniekształcone czy mylnie zrozumiane. Ahapramana samaja nama dakini upadesia, z
komentarzem Marpy, to podstawowe dzieło dotyczące Sześciu Jog. Pośród
dostępnych w Indiach trzydziestu kilku różnych prac na ten temat znajdują się też wcześniejsze i późniejsze
kape** napisane przez Tilopę i Naropę.
Tybetańscy
urzeczywistnieni i uczeni opracowali później rzecz jasna wiele komentarzy.
Jednak koniecznie należy zwrócić uwagę na fakt, że mimo obszernej literatury,
jaka jest dostępna, nie da się praktykować Sześciu Jog bez pomocy
doświadczonego guru.
Tutaj
podany zostanie tylko ogólny zarys Sześciu Jog Naropy, bez zagłębiania się w
ezoteryczny aspekt nauk.
Wewnętrzne ciepło(tyb.
tummo***)
Czandali
czy też tummo znaczy: „gniewny” lub rozwścieczony”. W wyniku określonych
praktyk medytujący wytwarza i odczuwa pewnego rodzaju „psychiczne ciepło”. To
ciepło służy do spalenia wszelkich możliwych przeszkód i pomieszania. Jest to „rozwścieczony”
czy „gniewny” ogień. Chociaż kładzie się tu nacisk na wytwarzanie ciepła,
czandali nie zajmuje się jedynie tym. Inną ważną częścią tej jogi jest
praktykowanie z nadi, praną i bindu*****, co pomaga w osiągnięciu urzeczywistnienia
poprzez zsynchronizowanie ciała i umysłu.
Symbolika nadi, prany i
mana w tekstach tantrycznych
Teksty
tantryczne opisują pranę jako konia, umysł(skt. mana)jako jeźdźca, nadi jako
ścieżka, a bindu jako pokarm umysłu. Prana działa w dwóch kanałach:
lewym(lalana) i prawym(rasana) i dlatego nasz umysł pojmuje rzeczy w sposób
dualistyczny. Innymi słowy: tkwimy w dualizmie, ponieważ prana znajduje się w
lalanie i rasanie. Te dwa kanały reprezentują działania przedmiotowo-podmiotowe
i działania karmiczne.
Umysł postrzega niedualność
zjawisk
Jeżeli
jednak prana wpłynie do centralnego kanału(avadhuti), to przemieni się w pranę
mądrości. Wówczas umysł pojmuje niedualność zjawisk i urzeczywistnia wszystkie
dharmy jako niezrodzone.. Medytacja „na” pranę, nadi i bindu nazywana jest wewnętrznym
tummo. Kiedy wewnętrzne czandali jest zsynchronizowane z zewnętrznym, czyli Mahamudrą,
to prana, nadi i bindu podczas procesu spełniania rozpuszczają
się w niedualistycznej błogości. Jest to znane jako uzyskanie wadżra ciała,
wadżra mowy i wadżra umysłu. Czandali jest korzeniem czy też podstawą
wszystkich pozostałych Jog.
Iluzoryczne ciało(tyb.
gju-ly)
Iluzoryczne
ciało(inaczej zwane przejawieniem) ogólnie dzieli się na trzy kategorie, a
mianowicie: zwykłe iluzoryczne ciało, czyste iluzoryczne ciało oraz doskonale
czyste iluzoryczne ciało. Wszechświat i jego zawartość(tzn: istoty) są podobne do iluzji,
albowiem nie mają żadnej substancji w swej naturze. Wszystko pojawia się po
prostu jak iluzoryczne ciało, jak sen, jak odbicie w lustrze i tym podobne.
Zrozumienie tego i medytowanie nad tym pomaga odciąć światowe przywiązania i urzeczywistnić
ostateczną prawdę. Ta praktyka jest znana jako iluzoryczne ciało. Wyższe tantry
doprowadzają do zrozumienia, że pięć skandh, dwanaście dhatu i sześć zmysłów są
czyste w swej naturze. Taka medytacja przemienia wszelkie zwykłe myśli w czyste
myśli. Świat staje się mandalą czystych bóstw, gdzie formy są bóstwami i
boginiami, dźwięki – mantrami, a myśli – pierwotną mądrością. Jednak nawet to
czyste przejawienie nie ma substancji, a zatem jest iluzoryczne. Stąd też ta
praktyka jest znana jako czyste iluzoryczne ciało.
Czyste
iluzoryczne ciało wciąż jeszcze ma posmak „sztuczności”. Natomiast doskonale
czyste iluzoryczne ciało jest spontanicznym, naturalnym doświadczeniem,
zrodzonym z w pełni czystej prany i niedualistycznego pragnienia, by osiągnąć
ostatnie z iluzorycznych ciał.
Joga Snów(milam)
Pierwszym
etapem tej praktyki jest rozpoznanie w czasie śnienia, że jest to sen. Następnym etapem jest wykorzystanie snu jako pomocy w praktykowaniu różnych duchowych
ćwiczeń, także tych, które dotyczą iluzorycznego ciała. Sny są następnie
przemieniane w praktykę świetlistości. Regularna praktyka snów ma wielki wpływ na
stan jawy. W efekcie praktykujący dochodzi do tego, że nie dostrzega już
różnicy między snem, stanem jawy i śmiercią.
Świetlistość(ysel)
Praktyka
Świetlistości uważana jest za esencję ścieżki. Świetlistość w tantrze jest
spontaniczną, samopostrzegająca się naturą buddy, która może być widziana
jedynie z ostatecznej intuicyjnej perspektywy czy najgłębszej medytacji.
Chociaż chwilowy przebłysk świetlistości pojawia się w czasie umierania,
omdlewania, ziewania i orgazmu, to jednak zwykle się go nie dostrzega. Techniki
tu stosowane mają za zadanie pomóc w rozpoznaniu takich momentów, szczególnie we
snach. Dlatego właśnie mówi się, że jogin medytuje nawet wtedy, gdy śpi. Świetlistość
jest uważana za ostatni etap procesu spełniania anuttara joga
tantr. Praktyka Świetlistości prowadzi bezpośrednio do doświadczenia
sambhogakaji i dharmakai.
Stan pośredni(bardo)
Stan
pośredni bywa klasyfikowany na wiele różnych sposobów. Najbardziej znana jest
klasyfikacja Marpy, gdzie bardo dzieli się na trzy rodzaje: stan pośredni
pomiędzy narodzinami i śmiercią(życie), stan pośredni snu oraz stan pośredni
stawania się(pomiędzy śmiercią a ponownym narodzeniem się). Praktyka Jogi Bardo
dotyczy tego ostatniego okresu.
Po
śmierci znajdujemy się w stanie pośrednim, gdzie posiadamy tak zwane „ciało
mentalne”. Jest to ważny etap, gdyż silna reakcja w tym czasie przynosi natychmiastowy
efekt, decydujący w jakiej sferze dana osoba się odrodzi.
„W
naszym istnieniu doświadczamy pragnienia, niechęci i pomieszania. Na skutek pragnienia stajemy
się duchami, w wyniku niechęci – mieszkańcami „piekieł”, a w wyniku pomieszania
– prymitywnym zwierzęciem. Z powodu tych trucizn zmuszeni jesteśmy błąkać się w
nieskończoność w samsarze, a zatem jeśli uczynimy z nich ścieżkę, zgodnie z
naukami Naropy, to przestaniemy się odradzać(w samsarze)”******.
Zalecane
są tu trzy stopnie praktyki. Najlepszą z nich jest rozpoznanie świetlistości w
chwili, gdy jest ona doświadczana w czasie śmierci. Następnym etapem jest
praktyka ciała iluzorycznego, którą wykonuje się, gdy ciało mentalne oddzieli
się od martwego ciała fizycznego. Jeśli obie metody zawiodą i praktykujący nie
osiągnie wyzwolenia, stosuje wówczas techniki medytacyjne powstrzymujące przed
wkroczeniem do sześciu sfer świata. Niektóre z nich zostały omówione w Księdze
Śmierci.
Wyrzucenie
świadomości(phoła)
Phoła znana jest jako nauka o tym, jak
osiągnąć stan buddy bez medytacji. Istota tej praktyki polega na osiągnięciu stanu,
w którym jesteśmy przygotowani na śmierć i możemy uniknąć odrodzenia się w
niekorzystnej sytuacji. Praktyka phoła
jest także podzielona na trzy etapy podobne do tych, jakie znajdujemy w bardo. Pierwszym etapem jest
przekształcenie siebie w świetlistość. Drugim etapem jest urzeczywistnienie
czystej natury i osiągnięcie iluzorycznego ciała. Ostatnim etapem jest
przekształcenie ciała mentalnego w pierwotną mądrość guru i jidama w
któregoś z Buddów w Sukhavati. Te
przygotowania czynione są w czasie życia, a samą praktykę phoła stosuje się w chwili, gdy pojawią się wszystkie oznaki
śmierci. Urzeczywistniona osoba może pomóc komuś drugiemu w szczęśliwym
odejściu z tego świata.
Należy tu zauważyć, że nie jest
konieczne, by wszystkie Sześć Jog praktykować zawsze razem. Jednak właśnie jako
całość stanowią one kompletną ścieżkę. Cztery pierwsze znane są jako podstawowe
jogi, a dwie ostatnie jako ich dodatkowe odgałęzienie. Nie jest również
powiedziane, że liczba takich praktyk musi wynosić sześć. Istnieją teksty,
które wspominają o ośmiu jogach, dziesięciu lub innej ich liczbie, gdyż uwzględniają
większą ilość dodatkowych odgałęzień. Jednak najbardziej znaną i popularną wersją jest Sześć Jog Naropy.
Bulletin
of Tibetology 1982/1, Sikkim Research Institute
of Tibetology& other Buddhist Studies, Gangtok, Sikkim
* Kagju jest skrótem od ka-bab-szi-gju, co znaczy "Linia Czterech Przekazów".
** kape - spisane ustne pouczenia.
***tyb. tummo skt. czandali
**** tyb. tsa, lung, thigle
***** tyb. gju-lu skt. majadeha
******zbiór nauk
Gampopy, vol.22 str. 30a
