Postawa ciała - fundament dobrej medytacji

 Na podstawie ustnych wyjaśnień Thrangu Rinpocze.

W tradycji Karma Kagju istnieją obszerne objaśnienia na temat pozycji medytacyjnej. Istnieją różne pozycje medytacyjne np. pozycja wadżry, pozycja półwadżry, pozycja bodhisattwy, pozycja marpy itd. I nie ma znaczenia jaką praktykę wykonujemy: czy będzie to proces stwarzania w praktyce jidama, czy medytacja szine, medytacja wglądu – lhagthong, czy choćby recytacja modlitw, życzeń itp. Poprawna pozycja ciała jest bardzo ważna przy każdym rodzaju buddyjskiej praktyki. Wynika to z prostej zależności: nasze ciało i umysł w ciągu całego życia są ze sobą niezwykle silnie powiązane. Tak więc kiedy prostujemy nasze ciało nasz umysł łatwiej się uspokaja.  Jako podstawę medytacji zwykle wykorzystuje się pozycję zwaną „siedmioma dharmami Wajroczany”.

Pozycja siedmiu dharm Wajroczany.                                                                                                                           

postawa medytacyjna "siedem dharm Wajroczany"

Zgodnie z naukami tantr, umysł i wiatry energii, są nierozdzielne. Jeżeli wiatry energii mogą swobodnie się poruszać, wówczas umysł jest rozluźniony i skupiony. Kiedy jednak wiatry energii napotykają na różnego rodzaju napięcia i blokady, wtedy również umysł staje się napięty, pojawia się dużo pomieszanych myśli itp. Kiedy ciało fizyczne jest wyprostowane i znajduje się w prawidłowej pozycji, wówczas kanały energii są rozluźnione, a wiatry energii mogą się nimi swobodnie przemieszczać. W ten sposób w naturalny sposób uzyskamy właściwy stan umysłu – wolny od napięć i chaotycznych myśli i emocji. Z tego powodu fizyczna pozycja „siedmiu dharm Wajroczany” ma istotne znaczenie.  Jest to postawa fizyczna, która była praktykowana przez wszystkich ojców linii Kagju, zwana jest „siedmioma dharmami Wajroczany”, albo w skrócie „postawa Wajroczany”. Wajroczana jest imieniem szczególnego Buddhy, dosłownie znaczy „Promieniujący”. Są dwa powody, dla których postawa ma tę nazwę.

Siedem punktów:

1.Po pierwsze, postawa jest zwana siedmioma dharmami Promieniującego, ponieważ jeśli przyjmiemy tę postawę, w naturalny sposób zostanie zwiększona lub uzewnętrzniona naturalna czystość naszego umysłu. Dzięki tej postawie ciała łatwiej jest doświadczyć czystej natury naszego umysłu.

2.Po drugie, jest pięć rodzin buddhy. Do jednej z nich należy Buddha Wajroczana. Pięć skandh w swej prawdziwej naturze są pięcioma buddhami Pięciu Rodzin Buddy. Buddha Wajroczana jest czystą, prawdziwą naturą skandhy formy. Ponieważ skandha formy zostaje oczyszczona w doświadczenie jej czystej natury jako Buddhy Wajroczany, postawa jest zwana „siedmioma dharmami Wajroczany”.

Pozycja Wajroczany składa się z siedmiu elementów:                               

1. Usiąść na miękkiej i wygodnej poduszce. Nogi krzyżujemy w pozycji wadżry skt. wadżraasana. Ale jeśli ktoś nie potrafi siedzieć w ten sposób, wcale nie jest to konieczne. Można zwyczajnie usiąść, że skrzyżowanymi nogami, a gdyby i to okazało się zbyt kłopotliwe, można usiąść na krześle itp.

 2. Oczy nie powinny być ani szeroko otwarte ani zamknięte(w tradycji karma kagju podczas medytacji oczy są otwarte). Jeśli podczas medytacji mamy zamknięte oczy, to w ciemności, która nas wtedy otacza, umysł staje się ociężały, nieprzejrzysty. Pamiętam jak pewien rinpocze skomentował to w ten sposób: „jeśli na co dzień wszystko robisz z zamkniętymi oczami, wówczas możesz też zamykać je podczas medytacji”. Kiedy podczas medytacji mamy otwarte oczy, powinniśmy wiedzieć, w którą stronę skierować spojrzenie. Istnieją różne sposoby „ułożenia oczu” np. można je skierować w dół, inny sposób, np. w medytacji lhagthong, polega na skierowaniu oczu lekko do góry. Najczęściej stosowane jest tzw. wadżra – spojrzenie, to znaczy patrzeć wprost przed siebie. Oznacza to, też, że wzrok powinien być nieruchomy. Wówczas to co widzimy, nie będzie nas rozpraszać.

 3. Ciało należy utrzymywać wyprostowane, ale nienapięte, z kręgosłupem „jak stos monet”. Kiedy ciało jest wyprostowane, to i subtelne kanały energii wewnątrz niego są proste, wówczas wiatry energii mogą w nich swobodnie przepływać. A to sprawia, że umysł staje się przejrzysty i stabilny. Obie te cechy powinno się rozwijać w jednakowym stopniu. Jeśli umysł  jest tylko przejrzysty, ale brak mu stabilności, to nie ma z tego zbyt wielkiego pożytku.  Jeśli umysł jest stabilny, ale mało przejrzysty, to też nie zda się to na wiele.  

 4. Ramiona równomiernie wyprostowane. Na co dzień używamy rąk do pracy, co wytwarza silny nawyk podążania umysłu za tym, co robią ręce. Dlatego jeśli potrafimy je kontrolować, utrzymywać w odpowiedni sposób, możemy wpłynąć na nasz umysł. Na tej zasadzie działają mudry będące jednym z trzech podstawowych elementów medytacji Wadżrajany. W przypadku postawy Wajroczany  -  dhjani mudra „mudra równowagi”: lewa dłoń spoczywa na podołku, na niej zaś prawa; obie skierowane wnętrzem do góry. 

Uwaga! W tradycji Karma Kagju istnieje szczególny sposób ułożenia dłoni, do którego można zastosować tę samą nazwę. Obie dłonie spoczywają wówczas na kolanach, wnętrzem dłoni do dołu, zaś czubki palców lekko dotykają ziemi.

 5. Głowa nie powinna być ani uniesiona ani opuszczona i pozostawać nieruchomo. Chodzi oto, aby lekko ją cofnąć, a podbródek nieznacznie przyciągnąć w kierunku szyi. W ten sposób lekko uciskamy kanały energii w okolicy szyi, przez co w naszym umyśle będzie pojawiało się mniej myśli. Z łatwością będziemy utrzymywali przytomność umysłu i przejrzystą świadomość. Jeśli głowa będzie zadarta do góry, w naszym umyśle będzie się pojawiać wiele rozpraszających myśli.  

 6.Zęby i wargi ułożone naturalnie, język dotyka górne podniebienie. Wydaje się, że jest to niewielki ruch, ale daje naprawdę znaczący efekt.  Jeśli język nie jest ułożony w ten sposób, to w trakcie medytacji w naszych ustach będzie się zbierać wiele śliny. Ta ślina z pewnością będzie nam przeszkadzać, a jej przełykanie rozpraszać. 

 7. klatka piersiowa powinna być lekko wysunięta do przodu, dzięki czemu umysł stanie się bardziej zrelaksowany.

Jest to siedem dharm postawy Wajroczany. Gdy je wprowadzimy w praktykę, nasze ciało powinno przyjąć wygodną postawę, co znaczy, że ciało nie powinno być ani napięte ani sztywne i że nie powinno się czuć niewygody. Znaczy to, że jeśli którykolwiek szczególny punkt postawy jest bolesny lub niewygodny dla nas - powoduje ból ramion lub w nogach, ból w kręgosłupie czy w plecach - wtedy nie powinniśmy zmuszać się do jej utrzymywania. Nie ma reguły mówiącej, że aby medytować, musimy wprowadzić wszystkie siedem punktów. Istotą postawy jest pozwolenie, aby nasze kanały, a przez to nasze wiatry, zostały w naturalny sposób uspokojone przez przyjęcie pewnej postawy fizycznej. Lecz jeśli jej przyjęcie powoduje zbytnie napięcie lub ból, wtedy nie należy się do niej zmuszać i nie powinniśmy myśleć, że wszystkie punkty tej postawy są absolutnie istotne dla praktyki medytacji. Pozycja medytacyjna powinna być przede wszystkim łatwa i wygodna, tak, żebyśmy siedzieli naprawdę zrelaksowani. Na przykład IX Karmapa, Łangciuk Dordzie wyraźnie podkreśla ten fakt. Jeżeli męczymy się forsujemy, by przyjąć poprawna pozycję medytacyjną, to mogą pojawić się różne problemy np. ze stawami, problemy z kręgosłupem, a gdy staniemy się zbyt napięci, wiatry energii nie będą mogły przepływać swobodnie w kanałach i nie będziemy w stanie poprawnie medytować. Wszelki wysiłek i przymuszanie się, by usiąść poprawnie, nie sprzyja medytacji.

Wiatry energii

Istnieje pięć podstawowych wiatrów energii:

1. Wiatr zstępujący, idący w dół - związany jest on m.in. z wydalaniem, menstruacją u kobiet, z uwalnianiem nasienia u mężczyzn. Przebywa głównie w środku czakry w sekretnym miejscu.

2. Wiatr przebywający w ogniu - odpowiada m.in. za funkcje trawienne, oddziela oczyszczone i nieoczyszczone części pokarmu, roznieca wewnętrzny ogień. Przebywa głównie w środku czakry emanacji skt. nirmana czakra.

3. Wiatr podtrzymujący życie - przebywa głównie w środku czakry serca skt. dharma czakra. Powoduje ruch wiatrów energii wewnątrz i na zewnątrz władz zmysłowych.  Ma też funkcję podtrzymywania życia.

4. Wiatr poruszający się ku górze - przebywa głównie w środku czakry przyjemności (w gardle). Odpowiada za funkcje smakowe pokarmu, mówienia itd.

5. Wiatr wszechprzenikający - przebywa głównie w stawach, odpowiada za funkcje powodujące ruch i spoczynek itd.

  Tych pięć podstawowych wiatrów energii w esencji odpowiada pięciu wiatrom żywiołów: ziemi(stałości), wody(płynności), ognia(ciepła), powietrza(ruchu) i przestrzeni(otwartość).

 W wielu tekstach mówi się osobno o wiatrach energii żywiołów i wtedy razem mówimy o dziesięciu podstawowych wiatrach energii. Istnieją różne sposoby przedstawienia tego samego. W kontekście pozycji Wajroczany obydwa systemy są połączone i różne części pozycji Wajroczany pracują z odpowiadającymi im wiatrami energii. I tak:

1. Skrzyżowane nogi kontrolują kierującą się w dół energię, nogi powinny być skrzyżowane w  pozycji wadżry, lub swobodnie skrzyżowane jak to robią zwykłe istoty.

2. Aby wprowadzić do kanału centralnego wiatry energii elementu ziemi, kręgosłup powinien być prosty, ale nie napięty.

3. Ułożenie dłoni w zrównoważonej pozycji z wyprostowanymi ramionami ,tj. ramiona wyprostowane z dłońmi ułożonymi na podołku(poniżej pępka), sprowadza do kanału   centralnego wiatry energii elementu wody.

4. Lekkie zgięcie szyi, tj. przyciągnięcie podbródka do szyi, sprowadza do kanału centralnego wiatry energii elementu ognia.

5. Półprzymknięte oczy, tak, aby nie były zupełnie zamknięte, ani otwarte zbyt szeroko, sprowadza do kanału centralnego wiatry elementu powietrza.

 Podsumowanie

 Z ułożenia ciała w tej kluczowej pozycji płynie wiele korzyści. Nawet, jeśli tylko utrzymujemy ciało w tej esencjonalnej pozycji, wówczas ciało i umysł w naturalny sposób osiągną błogość i spokój.

Jeśli przyjęcie pozycji Wajroczany sprawia nam kłopoty, można przyjąć dowolną inną wygodną pozycję np. można usiąść na krześle. Najważniejsze jest, aby pozycja była wygodna, plecy proste, ale nienapięte. Spoczywając w naturalnej pozycji ciała, dobrze jest na początku praktykować trochę świadomości oddechu, a potem, kiedy jesteśmy uspokojeni, nie ma potrzeby, aby dłużej skupiać się na oddechu, tylko np. podążamy za tekstem praktyki.